کدام مهم‌تر است: رم بیشتر یا رم سریع‌تر؟

یکی از سؤالات متداول هنگام ارتقاء یا خرید کامپیوتر، استفاده از رم بیشتر یا سریع‌تر است. در این مقاله سعی می‌کنیم به این سؤال پاسخ دهیم.
گاهی اوقات بهتر است به‌جای اختصاص دادن بودجه‌ای متوسط برای خرید کامپیوتری میان‌رده و جدید، به فکر ارتقاء سیستم فعلی‌ خود باشید. با این کار می‌توانید با صرف هزینه‌ای به‌مراتب کمتر، هم یک کامپیوتر قابل قبول داشته باشید و هم از تولید زباله‌های الکترونیکی جدید جلوگیری کنید.
اگر سیستم شما دچار کندی سرعت شده است و جواب‌گوی نیاز‌هایتان نیست؛ احتمال دارد منشأ این کندی، سرعت حافظه‌ی رم کامپیوتر باشد. در این صورت وقت بازنشسته کردن رم‌های سیستم فرارسیده است. حال این سؤال پیش می‌آید که هنگام خرید رم جدید، کدام گزینه را در اولویت قرار دهیم؛ خرید رم‌هایی با سرعت بیشتر یا تجهیز سیستم به رم‌هایی با ظرفیت بیشتر؟ پاسخ به این سؤال آن‌طور که به نظر می‌رسد آان نیست.
قبل از شروع بد نیست با حافظه‌ی RAM و کاربرد آن در کامپیوتر بیشتر آشنا شویم.
چرا به رم نیاز داریم
میزان ظرفیت حافظه‌ی رم باید به‌اندازه‌ای باشد که سیستم شما بتواند از پس نیازهای معمول روزمره برآید. به‌طور خلاصه، رم مانند یک حافظه کوتاه‌مدت است که پردازنده از آن به‌عنوان محلی برای ذخیره و بازخوانی سریع داده‌ها استفاده می‌کند. استفاده از حافظه‌ی رم باعث می‌شود سیستم به درخواست‌های شما در همان لحظه پاسخ بدهد و کندی در سرعت سیستم احساس نکنید. میزان تأخیر در اجرای دستورات حتی در حد چند ثانیه، باعث خواهد شد احساس کنید رایانه شما قدیمی و کند شده است.
اگر کامپیوتر در اجرای برنامه‌ی دلخواه‌ تعلل می‌کند و باعث کلافگی‌ می‌شود، احتمالا به رم بیشتری نیاز دارد. کندی و تأخیر در اجرای دستورات به این معنی است که کامپیوتر شما سعی در تخلیه‌ی وظایف (Tasks) از حافظه‌ی رم به حافظه‌ی اصلی (HDD یا SSD) دارد. درست است که حافظه اصلی دارای ظرفیت زیادی است، اما نسبت به رم سرعت بسیار کمتری دارد.
اگر از سیستمی قدیمی استفاده می‌کنید، احتمالا رم‌های قدیمی و ضعیفی دارید که جواب‌گوی نیازهای امروزی نیستند. حتی اگر لپ‌تاپ نسبتا جدیدی استفاده می‌کنید، اگر دستگاه شخصی شما ارزان‌قیمت باشد، احتمالا باز هم دچار کمبود فضای رم خواهید شد. لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترها همیشه در ابتدا بسیار سریع هستند و رفتاری قابل قبول دارند؛ اما به‌مرور زمان سرعت آن‌ها کند می‌شود. کندی سرعت کامپیوتر پس از چندین سال به معنای استهلاک قطعات سخت‌افزاری آن نیست؛ بلکه این پیشرفت روزافزون نرم‌افزارها است که نیاز آن‌ها به فضای رم را افزایش و سرعت کلی سیستم را کاهش می‌دهد.
تفاوت میان ظرفیت و سرعت رم
سیستم‌های کامپیوتری برای اجرای مناسب و روان نرم‌افزارها، به میزانی حداقلی از حافظه‌ی رم نیاز دارند. با افزایش این میزان حداقلی رم، سرعت سیستم به‌ طرز محسوسی افزایش پیدا خواهد کرد. اما تا چه حد می‌توان حجم رم را اضافه کرد و همچنان متوجه افزایش سرعت سیستم شد؟
هنگام افزایش رم، معمولا به نقطه‌ای خواهید رسید که اضافه کردن رم بیشتر به کامپیوتر، دردی از شما دوا نخواهد کرد. اینجا است که استفاده از رم «سریع‌تر»، به‌مراتب تأثیرگذارتر از رم «حجیم‌تر» خواهد بود.
هنگام انتخاب رم بر اساس سرعت، به دو فاکتور مهم باید توجه داشته باشید. نخستین عامل مؤثر بر سرعت «فرکانس» است که بر حجم داده‌های خروجی و ورودی به رم تأثیر می‌گذارد و با مگاهرتز (MHz) نشان‌ داده‌ می‌شود. پس رمی با فرکانسِ بالاتر، حجم بالاتری از اطلاعات را در بازه‌ی زمانی مشخص منتقل می‌کند و درنتیجه سریع‌تر خواهد بود. دومین عامل تأثیرگذار بر سرعت رم، میزان «تأخیر» (Latency) آن است که به بازه زمانی بین درخواست شما و پاسخ سیستم گفته می‌شود. هرچه میزان تأخیر رم کمتر باشد، سرعت آن بالاتر خواهد‌ بود. هنگامی که سیستم شما میزان کافی رم در اختیار دارد، می‌توانید با استفاده از رم‌هایی با فرکانس بالاتر و تأخیر کمتر، بدون اضافه کردن حجم بیشتری از رم، نتیجه‌ی بهتری بگیرید. میزان تفاوتی که در سرعت سیستم حس می‌کنید به علل مختلفی وابسته است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
ظرفیت و سرعت رم مورد نیاز
معمولا تنها در صورتی به حجم زیادی از رم احتیاج دارید که به‌نوعی با ویرایش حرفه‌ای فیلم و صوت سر و کار داشته باشید. حتی در چنین کاربردهایی نیز داشتن ۸ تا ۱۶ گیگابایت رم کافی خواهد بود. با استفاده از این میزان رم به‌راحتی می‌توان چندین نرم‌افزار حرفه‌ای را به‌صورت هم‌زمان اجرا کرد و علاوه بر آن، تا چندین سال از ارتقاء رم بی‌نیاز خواهید بود.
اگر گیمر هستید، استفاده از ۱۶ گیگابایت رم ممکن است در برخی بازی‌ها به نفعتان تمام شود؛ اما در حال حاضر اکثر بازی‌های جدید را با ۸ گیگابایت رم نیز می‌توان اجرا کرد. استفاده از ۳۲ گیگابایت رم برای گیمینگ تغییر محسوسی در نحوه‌ی اجرای بازی ایجاد نخواهد کرد. بهتر است به جای استفاده از این حجم از رم، از رم‌هایی با سرعت بالاتر استفاده کنید.
موقع خرید رم حتما به این نکته توجه کنید که سرعت رم‌های جدید، باید با سرعت مادربرد فعلی‌تان سازگار باشد. برای مثال مادربردی با شکاف‌های رم ۱۳۳۳ مگاهرتزی، فرکانس رم‌های ۲۰۰۰ مگاهرتزی را به همان ۱۳۳۳ مگاهرتز محدود خواهد کرد.
با توجه به آنچه گفته شد، اکثر کاربران حتی در صورت استفاده از کامپیوتر برای مقاصدی که به رم زیادی احتیاج دارند (مانند ویرایش فیلم یا بازی) به‌ندرت به بیش از ۱۶ گیگابایت رم نیاز پیدا خواهند کرد. البته مواردی نیز وجود دارند که به استفاده از ۳۲ یا ۶۴ گیگابایت رم در سیستم نیاز پیدا می‌شود؛ اما اگر کارتان مدیریت سرور نیست، احتمالا با چنین مواردی مواجه نخواهید شد.
چگونگی ارتقاء RAM
پیش از هر چیز، از نوع و سرعت رم‌های پشتیبانی شده توسط مادربورد خود مطمئن شوید. سپس در نظر داشته باشید که میزان رم استفاده‌شده در سیستم، به نوع و تعداد شکاف‌های رم مادربورد بستگی دارد. برای مثال، از آنجایی که رم‌های DDR2 به ماژول‌های ۴ گیگابایتی محدود می‌شوند و با توجه به استفاده از تنها ۴ اسلات رم در اکثر مادربوردهای میان‌رده، در چنین سیستم‌هایی توانایی استفاده از حداکثر ۱۶ گیگابایت رم (۴ ماژول ۴ گیگابایتی) خواهید داشت.
اما در صورت استفاده از رم‌های DDR3 (که حداکثر ظرفیت ماژول‌های آن‌ها ۸ گیگابایت است) به همراه مادربوردی با ۸ اسلات رم، می‌توانید ظرفیت رم کامپیوتر خود را تا ۶۴ گیگابایت (با استفاده از ۸ ماژول ۸ گیگابایتی) افزایش دهید. البته با توجه به آنچه در بالا گفته شد، استفاده از این میزان رم توصیه نمی‌شود.
همچنین توجه داشته باشید که در مادربوردهای دوکاناله (Dual Channel)، بهتر است به‌جای استفاده از یک ماژول حجیم به‌تنهایی، از چندین ماژول کم‌حجم در کنار یکدیگر استفاده کنید. برای مثال، بهتر است به‌جای استفاده از یک ماژول ۱۶ گیگابایتی رم DDR4، از دو ماژول ۸ گیگابایتی از همان رم در کنار یکدیگر استفاده کنید.
هنگام ارتقاء رم لپ‌تاپ اما موضوع کمی متفاوت است. بعضی از لپ‌تاپ‌ها از رم‌های آنبورد (Onboard) استفاده می‌کنند که قابل جایگزین کردن نیستند؛ اما شرکت سازنده معمولا یک سوکت اضافه برای افزودن رم توسط کار در نظر می‌گیرد. برای مثال به این مشخصات رم که مربوط به یک لپ‌تاپ است توجه کنید:
DDR3 1333 MHz SDRAM, 2 GB, OnBoard Memory, 1 x SO-DIMM socket for expansion up to 6 GB SDRAM
همان‌طور که مشخص است، این لپ‌تاپ از یک رم ۲ گیگابایت با فرکانس ۱۳۳۳ مگاهرتز، به‌صورت آنبرد (Onboard) استفاده می‌کند و یک سوکت رم جهت ارتقاء تا ۶ گیگابایت هم در اختیار کاربر گذاشته است. تعداد سوکت‌ها و نوع رم قابل‌نصب تعیین می‌کند سیستم تا چه مقدار رم پشتیبانی خواهد کرد.
کدام مهم‌تر است؛ ظرفیت یا سرعت؟
هرچند با توجه به عوامل مختلف از جمله سیستم عامل، استفاده‌ی کاربر، نرم‌افزارهای مورد نیاز و مادربورد سیستم، نمی‌توان نسخه‌ی یکسانی برای همه‌ی کاربران پیچید؛ اما به‌طور کلی می‌توان توصیه‌های زیر را هنگام ارتقاء دادن رم سیستم در نظر داشت:
برای اکثر کاربران در استفاده‌ی عادی و روزمره (مانند تماشای فیلم و مرور وب)، به‌ندرت به بیش از ۸ گیگابایت رم نیاز پیدا می‌شود. اگر کامپیوتر شما همین حالا هم از این میزان رم برخوردار است، بهتر است هنگام ارتقاء به‌جای بالا بردن ظرفیت، سرعت رم خود را افزایش دهید.
برای گیمرها، ۱۶ گیگابایت رم برای اجرای سنگین‌ترین بازی‌های روز کافی است. اگر همچنان فکر می‌کنید رم حجیم‌تر به اجرای بهتر بازی‌هایتان کمک خواهد کرد، توصیه می‌کنیم ویدئوی دیجیتال فاندری درباره‌ی تأثیر شگفت‌انگیز سرعت رم در اجرای بهتر بازی‌ها را تماشا کنید.
رم بالاتر از ۱۶ گیگابایت معمولا تنها برای مصارف خاص مانند ادیت سنگین ویدئو، رندر سه‌بعدی و کاربردهای خاص مهندسی استفاده می‌شود. در چنین مواردی، هنگام ارتقاء سیستم (مخصوصا در شرایط بودجه‌ی محدود) ظرفیت رم بر سرعت آن تقدم دارد.
درنهایت بهتر است قبل از ارتقاء سیستم، با اندکی جستجو در فروم‌های اینترنتی از تجربیات کاربرانی استفاده کنید که کامپیوتری با مشخصات سخت‌افزاری مشابه با سیستم شما دارند.